Τα δικαιώματα που έχουν πρόσωπα που τελούν υπό κράτηση ή κατά την σύλληψη τους στο Κυπριακό Δίκαιο, απορρέουν από τον Νόμο 163(I)/2005[1] και το ΚΕΦ.155[2], ως έχει τροποποιηθεί έως και σήμερα εφεξής θα αναφέρεται ως (ο «Νόμος»). Στα πλαίσια της εναρμόνισης της Κυπριακής Δημοκρατίας με τις πράξεις[3] της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως αναγνωρίζεται από το Σύνταγμα ως ο υπέρτατος νόμος[4], ενσωματώθηκαν στον ίδιο Νόμο οι οδηγίες 2012/13/ΕΕ[5], 2013/48/ΕΕ[6] και 2016/343ΕΕ[7].
Δικαιώματα προσώπων κατά την σύλληψή τους
Πρόσωπο το οποίο συλλαμβάνεται από μέλος της Αστυνομίας, πληροφορείται αμέσως μετά τη σύλληψή του και χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση σε γλώσσα που είναι κατανοητή σε αυτόν για:
- Τους λόγους της σύλληψης ή κράτησής του καθώς και για την αξιόποινη πράξη την οποία φέρεται ή κατηγορείται ότι διέπραξε[8].
- Δικαίωμα πρόσβασης σε Δικηγόρο[9] (με δικηγόρο της δικής του επιλογής χωρίς την παρουσία οποιουδήποτε άλλου προσώπου)[10].
- Να ζητήσει την παρουσία και τη συμμετοχή του δικηγόρου του κατά την ανάκρισή του[11].
- Δικαίωμα επικοινωνίας με οποιοδήποτε συγγενικό πρόσωπο ή με τον εργοδότη του ή με άλλο πρόσωπο της επιλογής του (στην παρουσία μέλους της Αστυνομίας)[12].
- Δικαίωμα σε νομική αρωγή[13].
- Δικαίωμα μετάφρασης[14].
- Δικαίωμα σιωπής[15].
- Δικαίωμα της μη αυτοενοχοποίησης[16].
- Χώρο κράτησής ή προτιθέμενης κράτησής του[17].
Πρόσβαση σε δικηγόρο[18]
- Προτού ανακριθεί από την Αστυνομία
- Εγκαίρως προτού προσαχθεί ενώπιον δικαστηρίου
- Κατά τη διενέργεια έρευνας ή συλλογής αποδεικτικών στοιχείων από την Αστυνομία
- Μετά τη στέρηση της ελευθερίας του, χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση
Ν.Β Η Αστυνομία Κύπρου έχει την υποχρέωση να τηρεί το απόρρητο της επικοινωνίας μεταξύ του υπόπτου ή του κατηγορουμένου και του δικηγόρου του κατά την άσκηση του προβλεπόμενου στον παρόντα Νόμο δικαιώματος πρόσβασης σε δικηγόρο.
Δικαιώματα κατά την κράτηση
- Κάθε κρατούμενος δικαιούται να έχει για την υπεράσπισή του εμπιστευτικές συνεντεύξεις με το Δικηγόρο του (χωρίς την παρουσία του οποιουδήποτε)[19]
- Κάθε κρατούμενος δικαιούται να αποστέλλει και παραλαμβάνει επιστολές[20]:
- Προς και από το δικηγόρο του (χωρίς οποιαδήποτε παρέμβαση)
- Προς και από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, τον Επίτροπο Διοικήσεως, την Ανεξάρτητη Αρχή Διερεύνησης Ισχυρισμών και Παραπόνων κατά της Αστυνομίας και οποιαδήποτε διεθνή ή εθνική επιτροπή (χωρίς οποιαδήποτε παρέμβαση)
- Προς και από συγγενικά, φιλικά ή άλλα πρόσωπα (το περιεχόμενο θα ελέγχεται από μέλος της Αστυνομίας)
- Δικαίωμα συνάντησης με οποιοδήποτε συγγενικό ή άλλο πρόσωπο της επιλογής αυτού (με την παρουσία μέλους της Αστυνομίας)[21]
Συνθήκες κράτησης[22]
- Σεβασμός του δικαιώματός του να μην υποβάλλεται σε:
- Βασανιστήρια
- Απάνθρωπη ή ταπεινωτική τιμωρία
- Οποιασδήποτε σωματική ή ψυχολογική ή διανοητική βία
- Κάθε κρατούμενος δικαιούται:
- Αξιοπρεπής μεταχείριση, συμπεριφορά, και διαβίωση
- Κελί λογικού μεγέθους, στο οποίο παρέχονται οι στοιχειώδεις ανέσεις και συνθήκες υγιεινής, επαρκής φωτισμός και εξαερισμός και κατάλληλος εξοπλισμός ξεκούρασης
- Να τυγχάνει ιατρικής εξέτασης ή/και περίθαλψης ή/και παρακολούθησης από ιατρό της δικής του επιλογής και να επικοινωνεί για το σκοπό αυτό αυτοπροσώπως τηλεφωνικά μαζί του (στην παρουσία μέλους της Αστυνομίας ή του προσωπικού της φυλακής)[23]
Ν.Β. Σημαντική εξέλιξη αποτελεί η ψήφιση από την βουλή του τροποποιητικού Ν.141(I)/2021, ο οποίος διέγραψε το Άρθρο 30 (Κατάχρηση από κρατούμενο δικαιώματος ιατρικής εξέτασης κ.λπ.) του Νόμου όπου προνοούσε ότι:
«30. Κρατούμενος είναι ένοχος αδικήματος και υπόκειται σε φυλάκιση που δεν υπερβαίνει τα τρία έτη ή πρόστιμο που δεν υπερβαίνει τις τρεις χιλιάδες λίρες ή και στις δύο αυτές ποινές, σε περίπτωση που αποδεδειγμένα καταχράται το δικαίωμα ιατρικής εξέτασης ή και περίθαλψης ή και παρακολούθησης ζητώντας τη διεξαγωγή τους χωρίς να αντιμετωπίζει πρόβλημα υγείας που να δικαιολογεί ιατρική εξέταση ή και περίθαλψη ή και παρακολούθηση, με σκοπό να τύχει ανέσεων ή άλλου οφέλους ή να ταλαιπωρήσει οποιοδήποτε μέλος της Αστυνομίας ή του προσωπικού της φυλακής.»[24]
Δικαίωμα σε αποζημιώσεις
Το Άρθρο 36 του Νόμου, δίδει αγώγιμο δικαίωμα σε οποιοδήποτε πρόσωπο, του οποία τα δικαιώματα (που δίδονται από τον Νόμο) έχουν παραβιαστεί, να κινηθεί δικαστικός εναντίον του κράτους και του μέλους της Αστυνομίας ή του προσωπικού της φυλακής ή υπευθύνου του κρατητηρίου που ευθύνεται για την παραβίαση του δικαιώματός του και δικαιούται για την παραβίαση δίκαιη αποζημίωση.
Disclaimer: Το παρόν άρθρο έχει ενημερωτικό χαρακτήρα και σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί ή/και δεν μπορεί να αποτελέσει νομική συμβουλή και δεσμεύεται με την ημερομηνία έκδοσής του. Δεν αναλύονται εξαντλητικά όλα τα νομικά σημεία, και ως εκ τούτου για περισσότερες πληροφορίες ή/και νομική συμβουλή επικοινωνήστε στο info@landaslaw.com
[1] Ο περί των Δικαιωμάτων Ύποπτων Προσώπων, Προσώπων που Συλλαμβάνονται και Προσώπων που Τελούν υπό Κράτηση Νόμος του 2005 (163(I)/2005)
[2] Περί Ποινικής Δικονομίας Νόμου (Κεφ. 155)
[3] «Πράξεις» για σκοπούς του παρόντος άρθρου έχουν την ερμηνεία των Κανονισμών, Οδηγιών των νομοθετικών οργάνων της ΕΕ.
[4] ΑΡΘΡΟΝ 1Α του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας
[5] Οδηγία 2012/13/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 22ας Μαΐου 2012 σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών
[6] Οδηγία 2013/48/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 22ας Οκτωβρίου 2013 σχετικά με το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας και διαδικασίας εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης, καθώς και σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης τρίτου προσώπου σε περίπτωση στέρησης της ελευθερίας του και με το δικαίωμα επικοινωνίας με τρίτα πρόσωπα και με προξενικές αρχές κατά τη διάρκεια της στέρησης της ελευθερίας»
[7] Οδηγία 2016/343 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 9ης Μαρτίου 2016 για την ενίσχυση ορισμένων πτυχών του τεκμηρίου αθωότητας και του δικαιώματος παράστασης του κατηγορουμένου στη δίκη του στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας
[8] Άρθρο 3(1) (α) του Νόμου
[9] Άρθρο 3(1) (β) του Νόμου
[10] Άρθρο 3(2) (α) του Νόμου
[11] Άρθρο 2(Β) (β) του Νόμου
[12] Άρθρο 3(2) (β) του Νόμου
[13] Άρθρο 3(1) (γ) του Νόμου
[14] Άρθρο 3(1) (δ) του Νόμου
[15] Άρθρο 3(1) (ε)
[16] Άρθρο 3Γ του περί Ποινικής Δικονομίας Νόμου (Κεφ. 155)
[17] Άρθρο 3(1) (ζ)
[18] Άρθρο 2(Α) του Νόμου
[19] Άρθρο 12 (1) του Νόμου
[20] Άρθρο 15(1) του Νόμου
[21] Άρθρο 16 του Νόμου
[22] Άρθρο 19 του Νόμου
[23] Άρθρο 23 του Νόμου
[24] Ν. 163(I)/2005
